Zonder matzes geen Pesach

Dit jaar vieren Joden over de hele wereld op 14 april Seideravond, het begin van Pesach, de ‘jom tov’ die wel eens versleten wordt voor het Joodse paasfeest, maar daar natuurlijk  helemaal niets mee te maken heeft.

Pesach begint op de avond van de 14de van de maand Nisan (maart–april), anders gezegd: op de datum waarop het volle maan is in de maand waarvan de 14de dag, gerekend vanaf de nieuwe maan, valt op of na de lente-equinox. De datum valt niet te missen: in de Joodse wereld gonst het al weken van te voren, niet in de laatste plaats vanwege de grote Pesachschoonmaak. Die is vooral bedoeld om het huis te ontdoen van alle restanten van gerezen graanbaksels - brood, bier, pasta en koekjes gaan het huis uit en komen er 8 dagen lang niet meer in. Het is een enome klus, die in Israël dan ook wel ‘de nationale ramp’ wordt genoend.

De Pesachtijd legt de Israëlische levensmiddelenindustrie geen windeieren: de meest uiteenlopende producten worden 'kosjer voor Pesach' op de markt gebracht. En dan nóg ontspinnen zich ieder jaar opnieuw discussies of quinoa geoorloofd is (het antwoord is soms ja, soms nee), of je wel rijst en mais mag eten (bij Portugese Joden wel, bij Asjkenazische Joden niet), en hoe het zit met peulvruchten (ultra-orthodoxe Joden eten met Pesach helemaal niets dat klein van korrel is, dus geen linzen e.d. en zelfs geen sesamzaadjes en maanzaad!).

Met Pesach worden over de hele wereld matzes gegeten, grote droge crackers van ongerezen, ongezuurd brooddeeg. Matzes herinneren volgens het bijbelboek Exodus aan het haastige vertrek uit Egypte - het brood kreeg niet de tijd om te rijzen. Daarom wordt de matze in Exodus ook wel 'het brood van ellende' genoemd - 'halachma anja'.

Maar acht dagen lang matzes eten is een hele opgave, ook al beleg je ze nog zo dik met roomboter en kaas of bruine suiker. Geen wonder dus dat creatieve geesten in de loop van vele eeuwen talloze manieren hebben verzonnen om matzes op een creatieve en smakelijke manier te verwerken. 

BIjna-vaste prik zijn matzeballen voor in de traditionele kippensoep. Ik maak ze met gesmolten kippenschmaltz, een eitje, geraspte ui, een snuf gemberpoeder en zout en peper. Ook gremselich (ook wel kremseliesj of grimsels) - in de koekenpan gebakken koekjes van matzemeeldeeg met gedroogd fruit, noten en suiker, ontbreken vrijwel nooit op de seidertafel. Matzebrij, een soort natte pannenkoek van verkruimelde, blijft nog dicht bij de traditie, maar matzepizza, matzenacho’s, matzelasagne en matzecrumble…? Kijk eens hier en hier en verbaas je!

Mijn persoonlijke voorkeur gaat uit naar Matzecrunch. Zondig lekker, en allesbehalve een straf om de Pesachweek mee door te komen. Het lastige is alleen dat matzecrunch het einde van Pesach meestal niet haalt…

  • 1 pak (liefst vierkante) matzes
  • 250 g roomboter
  • 250 g lichtbruine basterdsuiker
  • 150 g pure chocolade, fijngehakt
  • 75 g geroosterde kokos of amandelschaafsel
  • (2 tl fleur de sel)

  1. Bekleed twee bakplaten met een dubbele laag aluminiumfolie, en leg hierop een laag bakpapier
  2. Bedek de bakplaten geheel met matzes, breek ze in stukken als het niet precies past (vandaar dat vierkante matzes handiger zijn)
  3. Verwarm de oven voor op 200º
  4. Laat boter en bruine suiker samen smelten en al roerend een paar minuten bruisend koken
  5. Verdeel het mengsel over de matzes
  6. Zet de bakplaten in de oven en zet de temperatuur terug naar 170º
  7. Laat ca. 15 minuten bakken, check of het niet te hard gaat, neem in dat geval de bakplaten even uit de oven en verlaag de temperatuur naar 160º. Het suikermengsel moet lekker borrelen maar niet verbranden.
  8. Bestrooi de gloeiendhete matzes met de gehakte chocolade, smeer wat uit met een (palet)mes en strooi er meteen kokos of amandelschaafsel over
  9. Snijd de matzes in stukken zolang ze nog warm en enigszins zacht zijn, en laat afkoelen.
  10. Je kunt natuurlijk ieder soort chocolade gebruiken - mijn laatste experiment was met chocolade met stukjes cacaoboon erin, maar cappuccinochocolade of chocolade met sinaasappelsmaak doen het ook heel goed!
  11. Mijn laatste experiment: goeie fleur de sel over de nog warme caramel! Hoe zondig wil je het hebben...


Op maandag 7 april was ik bij het NCRV-radioprogramma Schepper&Co te gast om te vertellen over de tradities die bepalen wat er met Pesach wel en niet op tafel komt.
De uitzending is vanaf maandagavond 20.00 uur hier terug te luisteren.